Od wieków usprawniano budowę nawierzchni dróg i ulic, aby rozwiązać problem błota i ułatwić ruch pojazdów konnych, a później samochodów. Od początku XIX wieku w okresie Królestwa Polskiego na Lubelszczyźnie stosowano budowę dróg z użyciem żwiru, wytyczając nowe szlaki do Warszawy i Zamościa. Od początku XX wieku zaczęły pojawiać się pierwsze samochody, które potrzebowały twardych nawierzchni, aby sprawnie się poruszać, niezależnie od pogody. Stosowano budowę nawierzchni ze żwiru, wałowanego kamienia, a także kamienia, klinkieru i bruku. W XX wieku pojawiły się nawierzchnie asfaltowe i betonowe.

W Lublinie w rejonie staromiejskim stosowano brukowanie ulic. Do brukowania stosowano często kamień polny. Kamienista nawierzchnia z okrągłych kamieni miała tą wadę, że ruch pojazdów po niej wiązał się z wstrząsami. Zaczęto więc stosować brukowanie kostką. Problemem był jednak trudny dostęp do złóż odpowiedniego kamienia w regionie Lubelszczyzny. Dlatego popularna stała się budowa nawierzchni z klinkieru - rodzaju cegły. Z klinkieru były wykonane między innymi odcinki trasy Warszawa - Lublin, remontowane przed drugą wojną światową. Klinkier wydobywano pod asfaltu jeszcze w 2019 r. podczas budowy drogi ekspresowej S17.

Na zdjęciach z przełomu XIX i XX wieku widoczne są w Lublinie nawierzchnie brukowane, najczęściej z kamienia polnego. W okresie między wojennym do brukowania ulic stosowano: kamień polny (popularnie kocie łby), czarną kostkę bazaltową (np. obecna ulica Lubartowska), szarą kostkę granitową (np. ulica Kunickiego), żółty i czerwony klinkier (np. Aleje Racławickie).

W okresie powojennym od lat 50. zaczęto asfaltowanie ulic aby zwiększyć wygodę i szybkość ruchu stopniowo coraz powszechniejszych samochodów. Dlatego na wielu ulicach zaczęto układanie asfaltu na bruk. Stopniowo do lat 70. wyasfaltowano większość głównych ulic.

Nawierzchnię betonową dróg stosowano najczęściej w obrębie zakładów przemysłowych. Taka nawierzchnia znalazła się m. in. na pętli pod Odlewnią Ursus przy ul. Metalurgicznej. Pomimo zbudowania nowej ulicy docierającej do obwodnicy, nadal można znaleźć fragmenty starej, betonowej drogi.

Od lat 90. wprowadzono do użytku prasowaną, betonową kostkę brukową. Nawierzchnię tę stosowano jednak głównie na bocznych ulicach, ponieważ intensywnie użytkowana kostka szybko się niszczy pod ciężkimi pojazdami.

Historyczne, starego typu nawierzchnie uchowały się jednak na krótkich odcinkach bocznych ulic i można je napotkać jeszcze w 2021 r. Przyjrzenie się im pozwala sobie wyobrazić, jak kiedyś wyglądały klinkierowe Aleje Racławickie czy brukowane Krakowskie Przedmieście.

Nieopodal Alej Racławickich można napotkać następujące stare nawierzchnie:

- klinkier - ul. Żwirki i Wigury

- kostka bazaltoawa - ul. Dubois, a także ul. Głowackiego

Nawierzchnia z żółtego i czerwonego klinkieru na ul. Żwirki i Wigury. Klinkier wydobyto też spod asfaltu podczas przebudowy Al. Racławickich w latach 2020-2021. fot. Jacek Pudło 08.2021

Dwie warstwy klinkieru odkryte podczas przebudowy Alej Racławickich w okresie 2020-2021. fot. Jacek Pudło 04.2021

 Nawierzchnia z czarnej, gładkiej kostki bazaltowej na ul. Dubois. fot. Jacek Pudło 04.2021

Brukowana ul. Głowackiego najlepiej prezentuje się jesienią, gdy liście są żółte. fot. Jacek Pudło 10.2015

Najprawdopodobniej w latach 50. stosowano rozwiązanie, które dziś określono by jako kompozytowe. Dużą kostkę betonową pokryto warstwą kostki granitowej. Podobne rozwiązanie widoczne było na archiwalnych zdjęciach z lat 70. ze Starego Miasta z okresu powojennych remontów. Zaletą tego materiału była większa trwałość granitu niż samej betonowej kostki, a także szybsze układanie niż kostki betonowej luzem. Na zdjęciu kostka wydobyta spod asfaltu podczas remontu odcinka ulicy Sowińskiego w 2021 r. fot. Jacek Pudło 05.2015

W okresie powojennym powszechnie stosowano do brukowania bocznych ulic i placów kostkę betonową o nazwie trylinka. Kostka miała kształt sześcianu. Jeden element ważył około 35 kg. Trylinką pokrywano nie tylko nowe ulice, ale i niektóre modernizowane place, jak ten przy ul. Skibińskiej w rejonie ul. Łęczyńskiej na Bronowicach. fot. Jacek Pudło 08.2013

Nawierzchnia z kamienia polnego - nazywana "kocie łby" - na ulicy Świętochowskiego w dzielnicy Dziesiąta. fot. Jacek Pudło 02.2014

Pomimo stosowania asfaltu, nadal praktykowano brukowanie zatok przystankowych, gdyż zatrzymywanie się ciężkich pojazdów niszczyłoby asfalt. W Lublinie stosowano brukowanie zatok kostką brukową bazaltową i czerwoną cegłą klinkierową. Od lat 90. zaczęto stosować kostkę brukową, a w drugim dziesięcioleciu XXI wieku - nawierzchnie betonowe.

• Następny artykuł