Transped - Spółdzielnia Pracy Transportowo-Spedycyjna

Po drugiej wojnie światowej komunikację międzymiastową oraz miejską siłą rzeczy realizowały firmy państwowe - początkowo całość koordynował Państwowy Urząd Samochodowy, później w wyniku ustawy o nacjonalizacji przemysłu zaczęto (od 1950 r.) powoływać PKS-y i Miejskie Przedsiębiorstwa Komunikacyjne, likwidując stopniowo transport prywatny.

Jedyną, oprócz Przedsiębiorstw Państwowych dopuszczalną formą własności były w owych czasach spółdzielnie. Takim właśnie reliktem stała się z czasem istniejąca od 1944 roku lubelska spółdzielnia pracy "Transped" zajmująca się m.in. transportem materiałów budowlanych oraz... ludzi.

Jak donosiła bowiem w 1948 r. lubelska prasa, funkcjonowała wówczas Spółdzielnia Kierowców i Pracowników Samochodowych - SKPS, uruchomiona 03.09.1944 r. Obsługiwała połączenia autobusowe m. in. do Lubartowa, Włodawy, Międzyrzeca. Pierwszym obiektem był warsztat przy Wieniawskiej, w którym w latach 50. był już PKS. Baza spółdzielni znajdowała się następnie na ul. Żabiej 6. W latach 60. zmieniono nazwę na Transped po połączeniu ze spółdzielnią transportową SKW.

Początkowo tabor stanowiły podobnie jak w PKS i MKS amerykańskie, zdemobilizowane ciężarówko z UNRRA adaptowane do przewozu osób. Uwiecznione na fotografiach są między innymi GMC CCKW.

Kierowca na tle wozu spółdzielni SKW - autobusu na podwoziu ciężarówki GMC CCKW #34 z rejestracjami T20-143. Zdjęcie ze zbiorów Krzysztofa Tarkowskiego.

Miejsce pracy kierowcy. Lata 60. Zdjęcie ze zbiorów Krzysztofa Tarkowskiego.

Transped obsługiwał kręte i trudne trasy północnych powiatów woj. lubelskiego - okolice Łęcznej, Lubartowa, i Parczewa, a ponieważ jako spółdzielnia nie mógł liczyć na dostawy nowych wozów - więc wykorzystywał wszystko, co się dało odzyskać, sklecić lub przejąć od PKS-u.

Autobus na podwoziu Stara 21, wykonany przez koszalińską spółdzielnię Bałtyk. Źródło zdjęcia: Technika Motoryzacyjna 5/1958.

Sztandarowym przykładem "floty" Transpedu lat 60. był niewielki autobus na podwoziu Stara 20 lub 21 (a więc jeszcze z silnikiem benzynowym), którego nadwozie wyprodukowała inna spółdzielnia "Bałtyk" z Koszalina. Wozy te charakteryzowały się bardzo twardym zawieszeniem, skrzypiały, prychały i... nigdzie się nie spieszyły. Transped nie zatrudniał konduktorów, więc postoje na przystankach bywały kilkuminutowe. Znakomita natomiast panowała w tych autobusach atmosfera - przeważnie "sami swoi" pasażerowie umijali sobie czas podróży pogawędkami i żartami - dzięki temu autobusy otrzymały nazwę "matysiaki", nawiązującą do nadawanej w I Programie Polskiego Radia cyklicznej audycji "Matysiakowie". Inne wozy kursujące w tej firmie to wszelkiej maści Fiaty, Leylandy, inne samoróbki a w końcu przejmowane od PKS-u Ogórki i Autosany.

Nieznanej marki autobus Transpedu w zajezdni przy ul. Żabiej w latach 50. Na masce widać logo, które być może umożliwi kiedyś identyfikację autobusu z numerem 42 i tablicami rejestracyjnymi X20-572. Obok ciężarówka GMC CCKW z rejestracjami T20-154, przystosowana do przewozu osób. W latach 40. i wczesnych latach 50. ciężarówki takie jeździły też na liniach PKS i MKS (późniejszego MPK Lublin). Zdjęcie ze zbiorów Krzysztofa Tarkowskiego.

Warto dodać, że Transped miał swojego odpowiednika w Zamościu - była to wykorzystująca podobny tabor spółdzielnia "Autonaprawa". Wozy Autonaprawy, w odróżnieniu od ciemnoszarego malowania Transpedu miały barwę ciemnobordową. Wspólny dworzec PKS/Autonaprawa znajdował się na placu przed "Bramą Lubelską" - dzisiejsza ul. Łukasińskiego. W budynku bramy do połowy lat siedemdziesiątych znajdowała się administracja dworca i kasy biletowe.

Początkowo lubelski PKS i Transped zgodnie korzystały z placu przy ul. Przystankowej, później (około początku lat sześćdziesiątych) przeniosły się na wysadzany topolami, nieutwardzony i wiecznie zabłocony plac u podnóża skarpy zamkowej - od strony kaplicy Św.Trójcy. Budynek dworcowy wykonany był z... drewna i służył Transpedowi do końca lat siedemdziesiątych, do czasu rozpoczęcia budowy al. Gomułki (dzisiejsza al. Unii Lubelskiej).       

Spółdzielnia transportowa Transped miała nadal w latach 60. warsztat przy ul. Żabiej - czyli bocznej uliczce odchodzącej od ul. 1 Maja, w miejscu obecnej ul. Lubelskiego Lipca 80. Zarząd znajdował się w budynku na ul. Młyńskiej. Transped jesienią 1967 r. przeniósł się do nowej zajezdni autobusowej przy al. Spółdzielczości Pracy.

Ok. 1970 roku oddano do użytku nowoczesny - jak na owe czasy - dworzec autobusowy przy al. Tysiąclecia, który szybko okazał się obiektem zbyt małym, jak na potrzeby regionu (słabo rozwinięta sieć kolejowa dotyczyła większości obszarów byłego zaboru rosyjskiego). Z biegiem lat część kursów zaczęto przenosić na mało wykorzystany dworzec PKP Lublin Północny oraz "tymczasowy" dworzec Południowy PKS.

W latach 70. Transped zaczął otrzymywać dostawy bardziej normatywnego taboru niż dotychczas - były to Sany H100B, a następnie Autosany H9. Prawdopodobnie w latach 90. w taborze spółdzielni pojawiły się pojedyncze autobusy Jelcz PR110M, L11 oraz turystyczne Jelcz PR110Dlux i T120.

Wycofane autobusy Jelcz L11 na zajezdni Transpedu przy al. Spółdzielczości Pracy w 2006 r. fot. Jacek Pudło

Autobusy Transpedu - Autosany H9 - na dworcu przy al. Tysiąclecia w 2007 roku. Ostatnie lata funkcjonowania spółdzielni. fot. Jacek Pudło

Autosan H9 #44 na linii 77 wraca z Krasienina w stronę Lublina drogą wojewódzką 809, przejeżdżając przez miejscowość Smugi. Kilka lat później pojawiły się tu kursy MPK. fot. Jacek Pudło 2006

Rozkład jazdy Transpedu z 2003 roku:

Oznaczenia do rozkładu:F - kursuje w dni robocze
N - nie kursuje w Boże Narodzenie i Wielkanoc
R - kursuje cały rok
C - kursuje w soboty, niedziele i święta
H - kursuje w wakacje, G - nie kursuje w wakacje
5,6,7 - kursuje w piątek, sobotę i niedzielę

W latach 90. i po 2000 roku stopniowo zmniejszały się przewozy w regionalnym transporcie zbiorowym. Pojawiła się konkurencja przewoźników prywatnych - busów, a dodatkowo mieszkańcy regionu w coraz większym stopniu korzystali z samochodów osobowych. Stopniowo spadała rentowność przewozów. W rezultacie Transped zlikwidowano w 2013 r., kursy zawieszono od 01.07.2013 r. Następnie likwidacji uległa zajezdnia przy al. Spółdzielczości Pracy.