Pierwsza połowa lat 80. to wysyp nowych linii komunikacyjnych. Bardzo urodzajny był rok 1984 – wtedy pojawiły się linie autobusowe od numerach od 45 do 51 (46 i 47 po przenumerowaniu odpowiednio z 20bis i 26bis) oraz trolejbusowe: 161 i 162.
Gdy większość lublinian słodko spała, dzień po 40. rocznicy podpisania Manifestu Lipcowego, w poniedziałek, 23 lipca 1984 roku na ulice wyjechały autobusy linii 50 (i pomyśleć, że nieco ponad pół roku wcześniej numer 50 oznaczał linię trolejbusową). Do obsługi skierowano trzy pojazdy kursujące co 28 minut wyłącznie w godzinach szczytu.
Fot. 1. Mercedes Conecto G #2340 na ul. Krańcowej podczas pierwszego kursu zaczynającego z Grygowej tuż przed 4:30 (12 lipca 2010).
Pierwsza trasa przebiegała następująco:
Chemiczna – Walentynowicz (Herc) – al. Witosa (al. Tysiąclecia) – Grabskiego (Bohaterów ORMO) – Droga Męczenników Majdanka – Krańcowa – Długa – Wyzwolenia – Mickiewicza – Kunickiego – Zemborzycka – Diamentowa – Krochmalna – Jana Pawła II (Przełom) – Filaretów – Zana (Wileńska)
Źródła nie podają, czy od pierwszego dnia fukcjonowania autobusy kieszeniowo zajeżdżały na ul. Budowlaną i czy wszystkie kursy były tam skierowane. Pętla przy ul. Chemicznej była zlokalizowana w pobliżu skrzyżowania z obecną ul. Grabskiego. Warto dodać, że „pięćdziesiątka” została poprowadzona przez nowo wybudowany fragment ulicy Filaretów – wiadukt nad wąwozem. Również 23 lipca linie 39, 41 i 45 zostały wydłużone o 700 metrów do ronda przy Zana.
Ryc. 1. Artykuł z Kuriera Lubelskiego z dn. 20 lipca 1984 r. o zmianiach tras linii.
Dotychczas do obsługi linii kierowano autobusy standardowej długości, natomiast od 1986 roku jedną z brygad miał obsługiwać przegubowy Ikarus. Ponadto obsada zwiększyła się z trzech do czterech pojazdów. Z powodu bardzo złego stanu nawierzchni na pętli przy ul. Chemicznej MPK zdecydowało wprowadzić korektę trasy w dzielnicy Majdan Tatarski. Od 15 października 1987 do czasu wykonania remontu (data nieznana) autobusy kursowały do ul. Grenadierów.
Gdy zachodnia część Czubów zaczęła się rozbudowywać, 50 skierowano przez Armii Krajowej i Bohaterów Monte Cassino do Zana przy Filaretów. Powyższa zmiana trasy weszła w życie wiosną 1988 roku, według różnych źródeł stało się to 5 kwietnia lub 2 maja. Od tej pory autobusy kursowały po trasie:
Grenadierów – Chemiczna – Walentynowicz (Herc) – al. Witosa (al. Tysiąclecia) – Grabskiego (Bohaterów ORMO) – Droga Męczenników Majdanka – Krańcowa – Długa – Wyzwolenia – Mickiewicza – Kunickiego – Zemborzycka [– Budowlana] – Diamentowa – Krochmalna – Jana Pawła II (Przełom) – Armii Krajowej – Bohaterów Monte Cassino – Zana (Filaretów)
Nasza „pięćdziesiątka” przetrwała przemiany ustrojowe, jednak trasa nieco się zmieniła. W listopadzie 1989 roku do użytku został oddany ostatni odcinek Trasy W-Z razem z przedłużeniem ulicy Krańcowej zwanym przez krótki okres al. Piłsudskiego. Autobusy zamiast Grabskiego (Bohaterów ORMO) pojechały nowo wybudowaną dwupasmówką. Prawdopodobnie wtedy przy okazji została zlikwidowana możliwość skrętu w lewo z al. Witosa w ul. Walentynowicz (Herc) i z tego powodu „50” w obu kierunkach została skierowana na Chemiczną do pętli przy Grenadierów. Przy czym prawdopodobnie od grudnia 1989 roku nastąpiła czasowa zmiana - w kierunku ul. Zana autobusy jeździły przez ul. Walentynowicz (Herc) i al. Witosa. Drugi końcowy też uległ zmianie – od 1 października 1990 r. autobusy zawracały na pętli przy Wojciechowskiej.
Grenadierów – Chemiczna – Krańcowa (al. Piłsudskiego) – Krańcowa – Długa – Wyzwolenia – Mickiewicza – Kunickiego – Zemborzycka [– Budowlana] – Diamentowa – Krochmalna – Jana Pawła II (Przełom) – Armii Krajowej – Bohaterów Monte Cassino – Zana – Wojciechowska
Ryc. 2. Rozkład jazdy linii nr 50 z lat 90., jeszcze bez liter polskiego alfabetu i oznaczenia kursów wariantowych.
W czasie roku szkolnego 1991/1992 rozkład przedstawiał się następująco:
(w rozkładach podkreślono kursy wariantowe lub półkursy)
Brygada |
Odjazdy z Grenadierów (przez Budowlaną) |
|||||
I |
4:35 |
6:07 |
7:46 |
|
13:16 |
15:03 |
II |
|
6:28 |
|
12:01 |
13:44 |
15:32 |
III |
5:13 |
6:55 |
|
12:26 |
14:10 |
15:55 |
IV |
5:28 |
7:19 |
|
12:53 |
14:42 |
16:20 |
Brygada |
Odjazdy z Wojciechowskiej (przez Budowlaną) |
|||||
I |
5:20 |
6:55 |
8:28 |
|
14:10 |
15:55 |
II |
5:30 |
7:24 |
|
12:53 |
14:43 |
16:20 |
III |
6:04 |
7:46 |
|
13:17 |
15:07 |
16:45 |
IV |
6:30 |
8:10 |
|
13:48 |
15:34 |
17:07 |
Brygada |
I wyjazd |
I zjazd |
II wyjazd |
II zjazd |
I szczyt |
II szczyt |
Suma |
Obsługa |
I |
04:34 |
09:11 |
13:15 |
16:38 |
4:37 |
3:23 |
8:00 |
#1978 |
II |
05:05 |
08:07 |
12:00 |
17:03 |
3:02 |
5:03 |
8:05 |
#1965 |
III |
05:12 |
08:27 |
12:25 |
17:28 |
3:15 |
5:03 |
8:18 |
#2138 |
IV |
05:27 |
08:53 |
12:52 |
17:50 |
3:26 |
4:58 |
8:24 |
#1990 |
W czasie wakacji znikały kursy o 7:46, 12:01, 15:55 i 16:20 z Grenadierów i 8:28, 12:53, 16:45 i 17:07 z Wojciechowskiej. Trzy popołudniowe kursy nie powróciły we wrześniu 1992 roku, bowiem autobusy wykonywały zadania z innych linii: III brygada obsługiwana przez „peerkę” o numerze 2138 została połączona z 57 (15:55 z Metalurgicznej, 16:45 z os. Świt) a IV brygada obsługiwana odtąd przez ikarusa 1961 – z linią nr 11 (16:17 z Grygowej, 17:05 z Wojciechowskiej). Dwa lata później zniknęły łączenia, przesunięto kursy z Majdanu Tatarskiego z 4:35 na 4:30 i 8:28 na 8:32. Przestał także obowiązywać stały przydział autobusów.
Ryc. 3. Rozkład jazdy linii nr 50 z 1993 roku w stronę ulicy Wojciechowskiej.
Ryc. 4. Rozkład jazdy linii nr 50 z 1993 roku w stronę ulicy Grenadierów.
Od 10 lipca do 31 sierpnia 1995 trasa linii została skrócona do obecnego ronda Nauczycieli Tajnego Nauczania (Bohaterów Monte Cassino / Zana) z powodu przebudowy skrzyżowania al. Kraśnicka / Zana / Wojciechowska. 1 września autobusy wróciły na ul. Wojciechowską, ponadto zaczęły kursować do ul. Grygowej (zamiast na Grenadierów).
Ryc 5. Rozkład jazdy linii nr 50 z 1999 roku.
Ryc. 6 i 7. Rozkład linii nr 50 z lat 1998-1999.
W roku 1998 „50” zaczęła kursować także w soboty, jednak w przeciwieństwie do dnia powszedniego, popołudniu jeździł inny kierowca, niż rano (obowiązywały rozkłady jednozmienne). Dwa lata później do rozkładu obowiązującego w dzień powszedni zostało dodanych kilka kursów i tak pierwszy kurs rano wyjeżdżał o 4:30, ostatni zjeżdżał o 9:48, a popołudniu pierwszy wyjeżdżał po 12:15, a ostatni wjeżdżał na teren zajezdni tuż przed 18:00 – długie godziny kursowania, jak na linię szczytową, prawda?
Dzień powszedni:
Brygada |
I wyjazd |
I zjazd |
II wyjazd |
II zjazd |
I szczyt |
II szczyt |
Suma |
I |
04:29 |
09:14 |
13:15 |
16:37 |
4:45 |
3:22 |
8:07 |
II |
04:58 |
09:49 |
13:43 |
17:08 |
4:51 |
3:25 |
8:06 |
III |
05:07 |
08:29 |
12:20 |
17:35 |
3:20 |
5:15 |
8:35 |
IV |
05:27 |
08:53 |
12:52 |
17:58 |
3:26 |
5:06 |
8:32 |
Brygada |
Odjazdy z Grygowej (przez Budowlaną) |
|||||
I |
4:30 |
6:07 |
7:46 |
|
13:16 |
15:03 |
II |
|
6:28 |
8:14 |
|
13:44 |
15:37 |
III |
5:08 |
6:50 |
|
12:21 |
14:10 |
16:00 |
IV |
5:28 |
7:17 |
|
12:53 |
14:42 |
16:26 |
Brygada |
Odjazdy z Wojciechowskiej (przez Budowlaną) |
|||||
I |
5:10 |
6:55 |
8:32 |
|
14:10 |
15:55 |
II |
5:23 |
7:24 |
9:08 |
|
14:43 |
16:27 |
III |
5:51 |
7:46 |
|
13:09 |
15:07 |
16:54 |
IV |
6:27 |
8:10 |
|
13:48 |
15:39 |
17:17 |
Sobota:
Brygada |
wyjazd |
zjazd |
I zmiana |
II zmiana |
I |
04:32 |
7:30 |
2:58 |
|
II |
05:12 |
8:22 |
3:10 |
|
III |
12:20 |
15:50 |
|
3:30 |
IV |
13:15 |
16:28 |
|
3:13 |
Brygada |
Odjazdy z Grygowej (Krańcowej) |
||||
I |
4:37 |
6:07 |
|
|
|
II |
5:17 |
6:50 |
|
|
|
III |
|
|
12:21 |
14:10 |
|
IV |
|
|
13:16 |
15:03 |
Brygada |
Odjazdy z Wojciechowskiej |
|||
I |
5:10 |
6:55 |
|
|
II |
5:54 |
7:46 |
|
|
III |
|
|
13:09 |
15:07 |
IV |
|
|
14:10 |
15:50 |
Przykra niespodzianka spotkała pasażerów we wrześniu 2001 roku – zmniejszono liczbę brygad do trzech (rano zlikwidowana została brygada II, popołudniu – IV). Ponadto przestały funkcjonować kursy wariantowe przez Budowlaną, gdzie popołudniu autobusy łapały kilku- a czasem kilkunastominutowe opóźnienia z powodu zatorów (Budowlana była ulicą ślepą a na skrzyżowaniu z Zemborzycką nie było jeszcze sygnalizacji świetlnej). Warto też wspomnieć, że przez dłuższy czas na pętli „20” były oddzielne przystanki dla „50” jadącej na Wojciechowską i na Grygowej, jednak pod koniec funkcjonowania kursów wariantowych autobusy zatrzymywały się w tym samym miejscu i pasażerowie byli zmuszeni pytać się, czy na pewno wsiadają do pojazdu jadącego w żądanym kierunku.
Nowością było także połączenie porannych sobotnich rozkładów z innymi liniami (50/I+57 i 50/II+10), co przetrwało rok.
Fot. 2. Dwudrzwiowy Jelcz M11 z podwyższoną podłogą (27 stycznia 2005, fot. Jacek Pudło).
W wakacje 2002 roku MPK przeprowadziło eksperyment i po raz pierwszy nie zawiesiło na wakacje sobotnich kursów.
Od 1 sierpnia zmienił się przystanek końcowy – pętla przy Wojciechowskiej została zlikwidowana na potrzeby wydłużenia ulicy Bohaterów Monte Cassino. „Pięćdziesiątka” razem z 21 została skierowana na ulicę Morwową, a wracała przez Nałęczowską i al. Kraśnicką. Autobusy linii nr 50 kończyły trasę na Morwowej przez dwa lata, z początkiem roku szkolnego 2004/2005 pojechały na Bohaterów Monte Cassino.
W czasie letnich ferii w 2003 roku MPK znowu pobawiło się rozkładami i zlikwidowało brygady szczytowe na rzecz całodniowych łączonych z innymi liniami i jednozmiennych popołudniowych. Rozkład 50/I obsługiwany przez solówki został połączony z 25, a dwa pozostałe – obsługiwane przegubowcami – z 40. Popołudniu jeździło to, co zostało na zajezdni, nawet kapeny, za co pasażerowie byli bardzo „wdzięczni”.
Brygada |
wyjazd |
zjazd |
podmiana |
I zmiana |
II zmiana |
I+25 |
04:29 |
19:38 |
13:32 |
9:03 |
6:08 |
II+40 |
04:54 |
20:38 |
13:52 |
8:58 |
6:46 |
III+40 |
05:12 |
20:01 |
13:59 |
8:47 |
6:02 |
IV |
12:19 |
15:52 |
- |
- |
3:33 |
V |
13:09 |
16:37 |
- |
- |
3:38 |
Brygada |
Odjazdy z Grygowej |
||||
I+25 |
4:30 |
6:07 |
7:45 |
|
|
II+40 |
4:55 |
6:38 |
|
|
|
III+40 |
5:13 |
7:10 |
|
|
|
IV |
|
|
|
12:20 |
14:10 |
V |
|
|
|
13:10 |
15:03 |
Brygada |
Odjazdy z Morwowej |
||||
I+25 |
5:10 |
6:55 |
8:35 |
|
|
II+40 |
5:45 |
|
|
|
|
III+40 |
6:12 |
|
|
|
|
IV |
|
|
|
13:09 |
15:07 |
V |
|
|
|
14:05 |
15:55 |
Dwa lata później liczba brygad w wakacje została zmniejszona do dwóch. Trzeci rozkład wrócił we wrześniu, ale nie na długo – tylko do końca kwietnia 2006 roku. I tak pozostało do dzisiaj.
Rok 2006 przyniósł też kolejne łączenia brygad w rozkładach sobotnich: 50/I+16 (kierunek Grygowej/Szymonowica, kierunek B.M.Cassino/Mełgiewska) i 50/II+37.
Dzień powszedni:
Brygada |
Odjazdy z Grygowej |
|||||
I |
4:28 |
6:10 |
7:50 |
|
|
|
II |
5:13 |
7:10 |
|
|
|
|
III |
|
|
|
12:17 |
14:10 |
16:09 |
IV |
|
|
|
13:10 |
15:10 |
16:55 |
Brygada |
Odjazdy z Bohaterów Monte Cassino |
|||||
I |
5:11 |
7:00 |
8:40 |
|
|
|
II |
6:12 |
8:01 |
|
|
|
|
III |
|
|
|
13:07 |
15:07 |
17:05 |
IV |
|
|
|
14:05 |
16:05 |
17:50 |
Sobota:
Brygada |
Odjazdy z Grygowej (z Krańcowej) |
||||
I |
4:37 |
6:10 |
|
|
|
II |
5:17 |
6:49 |
8:14 |
|
|
III |
|
|
|
12:18 |
14:10 |
IV |
|
|
|
13:16 |
15:05 |
Brygada |
Odjazdy z Bohaterów Monte Cassino |
||||
I |
5:11 |
6:55 |
|
|
|
II |
5:54 |
7:32 |
9:05 |
|
|
III |
|
|
|
13:08 |
15:07 |
IV |
|
|
|
14:10 |
15:54 |
W roku 2008 po trzech latach wróciły rozkłady szczytowe (zastąpiły jednodmienne) i funkcjonują one do dzisiaj (z krótką przerwą na początku 2010 roku).
Fot. 3 i 4. Ikarusy na "50" to podstawa - powyżej węgierskie autobusy mijające się na ul. Zemborzyckiej #1966 i #1958 oraz #1846 i #2090.
(26 kwietnia 2010 i 15 lipca 2011).
Warto wspomnieć też o kilku zmianach tras wynikających z remontów ulic i uroczystości.
Gdzieś na przełomie 2001 i 2002 roku w sobotę autobusy omijały przebudowywane rondo przy Leclercu (rondo Nauczycieli Tajnego Nauczania) kursując przez Armii Krajowej, Bohaterów Monte Cassino, al. Kraśnicką do Wojciechowskiej.
Na początku września 2002 roku była remontowana nawierzchnia na ulicy Długiej (między Wilczą a Krańcową) i niewykluczone, że niektóre kursy zostały skierowane na objazd przez Długą, Pawią i Kunickiego do Zemborzyckiej.
W dniach 8-9 czerwca 2006 został zamknięty jeden pas ruchu ulicy Krańcowej od al. Witosa do Pogodnej, co spowodowało, że „pięćdziesiątka” skręcała z Chemicznej w al. Witosa, a potem dojeżdżała do Krańcowej przez Grabskiego i Drogę Męczenników Majdanka. Kolejnego dnia zamknięto pas prowadzący w drugim kierunku, w związku z tym autobusy linii 50 pojechały na Grygowej przez Drogę Meczęnników Majdanka, Grabskiego i al. Witosa.
Cztery i pół miesiąca później drogowcy wymienili nawierzchnię na ulicy Wyzwolenia (między Wilczą a Mickiewicza), przez co 24 i 25 października w godzinach 7-15 pojazdy kursowały objazdem przez Kunickiego, Wolską i Drogę Męczenników Majdanka.
Kolejna zmiana trasy nastąpiła w sobotę 9 czerwca 2007 roku – tego dnia odbywały się uroczystości kościelne związane z 20. rocznicą wizyty Jana Pawła II w Lublinie. Nasza „pięćdziesiątka” pojechała na Wojciechowską przez Filaretów i Zana.
W następnym roku objazdy wiązały się z wymianą nawierzchni na ulicy Grygowej. 29 kwietnia autobusy zawracały na terenie bazy KPRD, natomiast 9 maja kursowały przez Grenadierów i Pancerniaków.
Fot. 5. Niespodziewana zmiana trasy - jelcz musiał przejechać ulicą Wilczą z powodu wypadku na skrzyżowaniu z Długą i Wyzwolenia (3 lipca 2008).
Na początku 2009 roku, jak tylko trochę zima zelżała, to zaczęła się budowa przedłużenia ulicy Krańcowej do Kunickiego. Najbardziej uciążliwa była przegubowa skrzyżowania Długa – Krańcowa – Dywizjonu 303, bo wymagała skierowania autobusów na tymczasowe trasy. I tak od 23 do 25 września 2009 roku (w godzinach 18-6) oraz od 25 do 28 czerwca roku następnego pojazdy jeździły Kunickiego, Pawią, Lotniczą i Drogą Męczenników Majdanka.
Wrzesień 2010 przyniósł wymianę nawierzchni na jednym z ważniejszych węzłów drogowych w Lublinie – rondzie przy Makro. Od 20 września do końca miesiąca autobusy w stronę Bohaterów Monte Cassino kursowały ulicami: Grygowej, Witosa, Doświadczalną i Drogą Męczenników Majdanka, a wracały przez Grabskiego i al. Witosa. Przez kolejne cztery dni remontowano małe rondo na Chemicznej, w związku z czym „pięćdziesiątka” jeździła przez Rataja, Chemiczną, Grabskiego i Witosa, wracała przez al. Witosa prosto do Grygowej.
Kolejne lata przynosiły jedynie kosmetyczne zmiany tras:
- od 24 kwietnia 2013 roku końcowym został przystanek Pancerniaków (zamiast Grygowej MPK), co miało związek z budową ulicy Plewińskiego,
- od 1 października 2015 roku autobusy dojeżdżają do przystanku Pancerniaków Felicity,
- od 30 marca 2017 do 8 czerwca 2018 autobusy kończyły trasę na przystanku Morwowa-Helenów z powodu przebudowy skrzyżowania ul. Wojciechowskiej i ul. Bohaterów Monte Cassino (oraz budowy al. Mazowieckiego),
- od 8 grudnia 2017 do 31 sierpnia 2019 autobusy dojeżdżały do Pancerniaków przez ul. Grenadierów z powodu budowy nowego wiaduktu na ul. Grygowej.
W tym miejscu kończy się historia linii, z którą nierozerwalnie wiążą się ludzie spieszący się do pracy a uczniowie do szkoły, tereny przemysłowe (w tym największa liczba pokonywanych przejazdów kolejowych) oraz przede wszystkim ikarusy. Gdy miałem okazję codziennie korzystać z tej linii (lata 2000-2003), zazwyczaj kursowały na niej następujące przegubowce: 1817, 1958, 1963, 1965, 1966, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995, 2010, 2087, 2089. W późniejszym okresie pojawiały się między innymi 1832, 1908, 1961, 2088, 2090 i 2148. Ten ostatni zakończył służbę w MPK Lublin 20 listopada 2009 roku kursując właśnie na "pięćdziesiątce". Ikarusy były obecne na tej linii do końca eksploatacji w 2012 roku.
Zagadką przeszłości pewnie pozostaną niektóre daty zmian tras (stałe i okresowe) oraz kursy wieczorne wykonywane w mglistych latach 80...
Serdeczne podziękowania składam na ręce pana Bohdana Turżańskiego i MKM-a, którzy udostępnili archiwalne rozkłady.
Fot. 7. Przegubowiec na pętli pod zajezdnią (2 lutego 2006, fot. Jacek Pudło).
Fot. 8. 1965 to jeden z ikarusów, który obsługiwał brygady szczytowe na liniach 23, 36, 42, 50 i 53 (10 sierpnia 2004, fot. Jacek Pudło).
Fot. 9. Jesienne klimaty na końcowym przy Grygowej (16 listopada 2006, fot. Jacek Pudło).
Fot. 10. Przez dwa lata autobusy kończyły trasę na Morwowej wracając przez Nałęczowską i al. Kraśnicką 31 stycznia 2004, fot. Jacek Pudło).
Fot. 11. Niskopodłogowiec, czyli promocja na "pięćdziesiątce" (21 września 2006, fot. Jacek Pudło).
Fot. 13. Mercedes na ul. Krańcowej wyremontowanej rok wcześniej. W 2010 "trochę" się tu zmieniło (27 sierpnia 2007, fot. Jacek Pudło).
Fot. 14. Żółta taksóweczka z podkową skręca w Mickiewicza (24 sierpnia 2007).
Fot. 15. Jelcz na objeździe związanym z remontem Grygowej w pobliżu dawnej pętli przy Grenadierów (8 maja 2008).